автореферат диссертации по документальной информации, 05.25.03, диссертация на тему:Теоретико-методические основы библиотечного менеджмента

БЕЛАРУСИ1 УН1ВКРС1ТЭТ КУЛЬТУРЫ

УДК 021: 658.01 На правах рукал!оу

РАКАВЕЦКАЯ Люпзм1ла 1вана/на

ТЭАРЭТЫКА-МЕТАДиЧНЫЯ АСНОВЫ БШЛ1ЯГЭЧНАГА МЩШШУ

05.25.03 - 01бл1лтэказнауотва i йКШяграфазнаУства

АУТАРЭФЕРАТ

пыоертацы! на су1сканнв навуковай ступенI кандидата пецагаг1чных навук

М{нск 1997

Работа выкананя на кафедры б1бл!ятэн»знвУства Беларускага ун!вер1стэта культуры

Нввуковы к!ра}н1к — кандидат педагвг1чннх нввук,

првфесар дпяметка Л.А.

Аф1цыЙкыя анаиенты — доктар иедагаНчиых навук,

прафесор Карташоу М.С. кандидат иедагвг1чных навук, .дацэнт Касап В.А.

Вядучая арган1оацыя — Беларуск! !нстытут праблем

культуры

Абарона ядбудзевда \iUlM, гадэт на

насдпжэнн1 саввть К 09.03.01 па пбвронр дысертацый на су!сканне вучонай стуиен! кандидата навук у Вмярупк!*! ун! верг:1тэце культуры па адресу: 220001, г.Шнек, вул. Ряб.чоряТская, 17,

' 3 дысертацыяй можна азнаем1ццв у б! бл I ятэ::ы Бел п пуска га ун1верс1тэта культуры

Аутарэферат разасланы ьС/(СЬ^^тЯ^1997 г.

Вучоны сакратар савета г / кандидат педагаг!чних . /

навук, дацэнт / ' ¿.¡.Каэлоуская

АГУЛЫ¡ЛЛ Ш'АКТАРиСТШ РЛГОТЦ

Актуадьнаонь даследавания проблем ! тэндэшшй розвПщя б!бл!я-гэчнага ненедлмонту у РэспублЦш Пеяарусь у таарэтшш-метяды'ших, педагог! чкых-1 спциялыш-по1халаг|'-¡них аспектах дшсгуецца неабходнпсца роспрацоук! канцэпгуальнай тэарэтичнай основы, методик! яе укаранеши 1 удэсканилення з ул|кам ментал!тэту I саииллыга-культурпкх умоу,

Б!бл!я'гэчная дэейнасць у ковиай крайне кае свае всао^иьасц!, але4 ствврэнне и!аснарйдных с!стэм !ифармаци!, 1ншых структур IнтэгрырумаЙ уласц(ы)сц( привяло да калентыунага асэнсшзання новых рэальнасцей.

Развкще б1бл|ятэчнай навук! 1 практик! папПша быць зьязана з пранэсам вмвучзшщ сусветиага ьоииту ] викаристашьял яго каштсунасцей у сацш2льна-зканак!ч)шй с1туашЛ Беларусь

Адной з навацыи замежнага б|(1л!ятзчнага вопнту з'яуляецца менеджмент як упрауленне !нтэлектуальним!, арган!зацийним! I тэхналаг1ч1шм1 ресурсы.:! у ыэтах найболш эфектыунай работы. Вывучэнне гэтага вогшту аоабл1са важна для кра!н Цэнтральнай I Усходняй Л^рспи (да ¡х пцнос!-цца | Беларусь), дзе приступ!л! да стварэшщ новей с!стзмы упраулекня б!бл!ятзквй, у якой менеджмент з'яуляецца базавым звяном..

Але замеены вопит, як!м би прагрз^уним ён н! б^у, можа стань тольк! асиовай I ключом для стварзння айчынных тэарэтичных I метадцч-них распрацовак. Адаптация тзоры! менеджменту да практик! работа б!Й-л!ятэк Ееларус! дапаможа фарм!раванкю у б!бл!ятэкарау нашай дзяряавы новага прафес!йнага усведамлення ! навшсау узаемадзеяшш. 3 мэтай рз-ал!заци! новай канцэпцы! упраулення на практицы !м неабходна дапа-магчи усвядом!ць свае месца у новай рэча1снасц!, авалсдаць метадало-г!яй ! методакай менеджменту, 'што дасць шгчшаоць иайлепшым чинам распараджацца сва!м1 ведам!, умением, а таксома часом.

Зиходзячи з вышэй адзначакага ! выбрана тема днсертацы!, дзе зроОлена спроба пабудаваць структуру с1стэми упраулення б1бл!ятэкай, даследаввдь арган! зацийнш, эканам!чния I сац1шльна-пс1халаг1чшт аспекты менеджменту.

Асновай для кизучзиия тэтой тэмы паслужила праблемная о!тупцыя, якая склалася у рэспублрцц у сувяз! з переходам б!бл|яток да новых •умоу гаспадарашш. Яна вшш|ла нвдахош I супярэчнасц! тэарэтичнага, метадычнага I практычнага характеру, звяэаныя са спробам! захаваць у новых-умовах старыя метады работы, Шзкая офектаунасць традиций инк форм вьшПкала ноабходяасдь прдоянення У ¡х райодс менеджменгу.

Рась-рацацанасць тэмы. Праблешшя ситуация закяючаецца у тшл, што назапачины вопит щшыянешш у б|бл!ятэках менеджменту слаба виву-чани, фрагментарны 1 неупарадкавани. Дастаткова адзначыць, што у ком-плекснай гшотаноуцы праблема б!бл1ятэчнага менеджменту да гэтага часу но вивучайася. Асобныя аспекты мадэрЩзаци) оЮтэмы управления б)бл!я-тэкай знайшл| сваё адлюстраванке у публ!нациях б1бл1ятэказнауцау кра-Ш СИД: Ю.А.Грцханава, Т.Ф.КаратыПнай, Н.В.МаПлевер, А.В.Сакалова, 1.А.Сталярова, Н.1.Цюл1най, работа як1х сведчаць аб актуальна«!! тэмы, але асвятляюць тодьк! пачатковы этап распрацоук! прабламы.

ВынIкI даследавання 61бл!ятэчнага, менеджменту, што лраводз1л|ся Е.Б.Арцем'еьай, 1.К.Джэрал'1еускай, В.Б.Чурбанавым, падчас зводэяцца да спроб мехаШчнага переносу аскоукых палакзиияу менедкменту замеиа на айчынную глебу. Иры гатим рэдка даевда внал)э "вузюх мвсц" упраулен-чай дэейнасц! б1бл!ятэк ( вызначаюцца перспективы, тэндэнцы!, каннрэг-кыя прапановы па выращэнню узн(кшых праблем.

Вял¡кую ролю у разв1щИ б!бл|ятачна-! нфармацыйнага менеджменту ) маркетингу адыграл! работы С.Д.Бадрунова, Л.Н.Гераслмавай.-В.А.Крышке-в!ча, С.Г.МатлНгай, а таксама беларуски б!бл1ятэказнауцау — Л.А.Дзя-мешка, Р.С.Матульскага, С.А.Паулавай, М.А.Яцэв!ча.

Анал|з праведзеных тэарэтычных распрацовак разам з тым две нам магчымасць канстатаваць, што праблемы б|бл!ятэчнага. менеджменту у рэспубл!цы з ул)кам канкрэтнай сацыяльна-эканвм1чнай с|туацн1 не знай-шл1 яшчэ адлаведнага аддюстравання. Даследаванняу $а па арган1зацы1 I удасканаленню упрауленчай дзейнасц! б1бл1ятэк увогуле практична не ¡с-нуе. Таму дисертацыйная работа з'яуляецца першым комплексным даследа-ваинем праблем б10л!ятачнага менеджменту, якое праведзена на стыку эка-нам!чнага 1 змястоунага аспектау, Гэта дае магчымасць раскрвдь меса^зм упраулення б1бл1ятэкай у новых садыядьна-эканам(чных умовах,

Сувязь работа з навуковым! праграмам!, тэмам!.Дысертацыя звязана з навуковай тэмай кафедрц б1бл1ятэказнауства Ееларуокага ун!веро(тэта культури."Г1сторыя ! сучаснц сган б!бл1ятэчнай справы у Беларус!".

Аб'ектам дадзенага даследавання з'яуляецца б!бл1ятэч:ш менеджмент. '

Прадмет даследавання склал1 тэарэтыка-матадычныя прабламы фар-м!равання I функдаиИравакня б!бл1ятачнага менеджменту ва умовах

РзсшублI кI Беларусь.

Мэты ! задачи даследавания.

Асноунай мэтай даследавання стала раопрацоука I абгрунтаванно тэарэтычнай асиови канцэпцы! <5(бл!ятзчнага менеджменту, выдуленив заканамеркасцей яго разв!цця. Для дасягнення гэтай ыэты Оыл| паста,у-лены наступныя заданы:

1. Даследаваць асноуныя тэндэнцы! разв(цця б!бл!ятэчнага менеджменту.

2. Абгрунтаваць сутиасныя характеристик! б!бл!ятэчнаг8 менеджменту — принципы, метады, функцы!.

3. ВыявЩь асабл!васц| I нак!рунк! б!бл!ятэчнага менеджменту, як!я уплываюць на механ!зм управления б1бл!ятэкай.

4. Распрацаваць методик! унаранення б!бл!ятзчнага менеджменту у практику работы б1бл|ятэк Рэспубл!к! Беларусь.

б. Разгледзець сучасны стан I нак!рунк! удасканвлення б!бл)ятэч-нага менеджменту у Беларус!.

Г!потэзаЙ даследавання з'яуляецца палажэнне аб тым, што удаска-наленне працэсу упраулешя б!йл!ятэчнай с правей у новай свциялыт-эканам!чнай с!туацы| адбудзецца пры умове укаранення менеджменту ян сучаснай канцэпцы! упраулення !нтэлектуальным|, арган!звцыйным! I тэхналаг1чным1 б!бл1ятэчшш! ресурсам! у Рэспу<5л1цы Беларусь.

Метадалаг1чнай асновай даследавання э'яв!л!ся работы па питаниях менеджменту I маркетингу, вядомыя як ун!версальныя у сферы гэтых гал!н пазнання. У аснову распрацоук! навуковвй канцэпцы) даследавання пакладзенн фундаментальная палажэнн! замежных I айчшных тэарэтыкау менеджменту: Ф.Тэйлара, А.Файоля, Л.Урв1ка, Б.Барроуза, М.Х.Мескона,

A.В.Папова, 1.Н.Герчыкавай 1 |нш., !дэ! канцэпцы! маркетингу: Ф.Котлера, Е.Дз(хтдя, Х.Хершгенв, Д.А.Йорка, П.Борхарда. Викарыстоувал1ся работы рао!йск!х б!бл!ятэкаэн8.уцау } менеджэрар; С.Д.Калегаевай, А.Н.Ванеева,

B.К.Клюева, М.Я.Дворк!най, Е.Н.Ястрабавай; працы беларуск!х вучоных — У.А.Акул}ча, Н.У.Кл!мянковай,М.1.Базш1ёва, 1.1.Кул!ка, П.В.Лешчнлоуска-га, М.1.Кайушк!на, А.Е.Дубов1ка ! !нш.

Агульная метадалог!я даследавання баз1руецца на вучэнн! вд структуры, лаг!чнай арген1зацы1, метадах 1 сродках дзейнасц! б!бл!ятэк! як цэласнай с!стэмы.

На узроун! канкрэтна-навуковай метадалог!1 у якасц! аоноунага арыенц!ру быу узяты принцип с!отэмнасц1, як1 прадугледжвае функцшшаль-на-мзтавы 1 с!отэмна-структурны анал!з. Даследаванне таксама грунтава-лаоя на кунулятыуным падаходза, як! дазваляе ай'яднаць веды у гал!не б!бл!ятэчнага менеджменту 1 внявIць пераемнасць навуковай творчасц!.

Для вырашэння даоледчых задач бы,? выкарыстаны комплекс метадау: вивучэнне i вбагульненне тэори! i практик! б(бл!ятэчнага менеджменту, тоарэтычлае мадэл!равакнз вывучаемых працэсау, прагназ!раванне, кантзнт-енал(з, а такеама параунауча-г)старычны, рэ трас neis твунц, параунауча-са-пастаулялыш анал|з,

У працасе даследавання вывучаны i праанал|заваны работы айчынных i заыежиих б!бл!ятэказнауцау.вядучых спациял!стау Европы i ЗША. па питаниях ricTopiii, тэоры!, методик! i apraHisauui менеджменту, а такеама ыатэрыя-лы мгкнародних аргаШзацый ( ШЕСКА., 1ФЛА.1СО), звяэанйх з питаниям! менеджменту, i заканадаучия дакументы РэспусШк! Беларусь. У дысертацьи викарыстаны крыл i цы на беларусяай, рускай, польскай, нямецкай i англ(й-скай мовах.

Нлвуковая нйв1знз. атрш-шшх ши!кау заключаевда у тым, што у дасертацц!:

~ упершьшю тэарэтычна абгрунтавана трохузро.уневая с1стэма управления <Ябл1ятэкай: шшгИши узровень (дорэкцыя б1бл|ятэк1), сярэдн! (загадчик! аддзелау i ф!л!ялау), асноуны — аперацшши менеджмент (к!рау-híkí грул, сектарау, галоуныя сиецыял1сты). Кожнаму а гэгах узроуняу упраулення вызначаня адпаведны састау функций, правоу ) абавязкау;

— прапанавана иавуковае вызначэнке тэрм!нау "(Пбл1ягэчни менеджмент", "сНбл1ятэчни маркетинг", "маркетингави менеджмент", абгрунтаванц ix аб'ём i змест; • .

— на падставе ¡снуючых навукових тэорий дадзена клас]ф1кацыя щяш-ццпау б!бЛ1Ягэчнага менеджменту, якчя падзялявдца на тры трупы: струк-турна-фушадаянэльныя, принципы упраулення людзьм! i . принципы, $арм1ру-ючия асобу менеджера, а такеама комплексу метадау.упраулешщ: даследчыя, зканам! чныя, арганi зацыйна-распарадчыя, сэцыяльна-пс i xaflari чнш;

— сфарьправана функдыянальная структура упраулення б!бл1ятэкгЯ у ношх умовах, раскрыты яе сутнасныя характеристик!, устаноулена лаелядоу-иасдь рэал1заци! i узаемасувязь функций упраулення;

— даследававы увлыу сацыяльна-пс¡халаг^чных аспекта? на унрауленне б!бл1ятокай ¡ зроблена выснова, што у сучасних умовах ¡стотна змдШлася мативацыя упраулення: пераважнае значанне набил i сацыяльна-пс1халаг1чныя метада упраулення над адоин1стравдйныш ;

— навукова распрацаваны падыхода да рэалгзацш канцэлцы! б!бл1ятэч-нага маркетингу, сутнасць якой вызначае прияритэтнаснь" патрэб карнсталь-

. н!ка? I неабходнасць прыстасавання б1бл!ятэчнай вытворчасш да гэтцх патрэб;

— абгрунтавана клас!ф!кяцыя <1|бл1ятэк, заснаваная на асаб|стых

I грамадска-значных матывацылх звароту чытача у б|бл!ятэиу , што з'яу-ляецца галоунай прыкметай (х. даферэтшяцы! па .катэгорыях 1 падкатэго-риях. У адпаведнасц! з дадзенай клас!ф!кацыяй прапанавани падаходы да вызначэння б|бл!лтэкям! свпйго мосца на рынку, яго се1иентацы1: вубл1чная б!бл(ятэка — на вснове дэмаграф!чных характеристик, вучэб-ная — акадэм!чних, спецыялышя — на аснове спецыф1к1 адпаведнай арган!зацы1;

— створана аптымальная мадэль працэсу стратэг! чнага планавання У 01бл1ятэцы, якая грунтуеща на принципе пабудовы "дрэва мэт" I складаоцца з этапа?: фарм!ровашш стратэг!чних мэт, анал!з асяродцзя <Ябл!ятэК1, яо модных ) слабых бако,? дзейнасц!, анаШз стратэг! чных альтэрнатыу I выбар стратэП I, рэал!зацыя выбранай стратэг!I, размер-каванне рэсурсву, ацэнка стратэг!! плана;

— распрацавана методика прымянення бл1ягэчнага маркетингу з ул1кам адаптацы1 да практик! работы б!бл!ятэн агульнанавуковага маркетингу, нак1раванага на наступния аб'екти: на карыстальн|ка, на ства-рэнне 1м1дау б|бл1ятэк1, на змяненне прафес!йнага мышления б!бл!ятэ-карау;

— выяуленн причины I асабтЦвасц! прымянення б|бл1ятэкам| Бела-рус! новай канцэпцы! упраулення — менеджменту, нак!раванага на спе-циял)эацыю ¿1бл)йтэк, каардынацыю I кааперацыю !х дзейнасц!, разв!ццё праграмна-мэтавых форм планавання, арг8Н!зацшо с1стэмы падрихтоун! I павышэнне квал1ф1кацы1 кадрау.

Практычнае значэнне атрымзкых вын!кау заключаецца у тым, што вывады ! рэкамендацы!, эасяаваяыя на тэарэтычным абгрунтаванн! 616-л!ятэчнага менеджменту, анал!зе сучаснага стану упраулення б!бл!ятзкай у Беларус!, могуць выкарыотоувацца у практичней дзейнасц! па удаска-наленню с1стэмы упраулення б!бл1ятэкай на макра - 1 м!краузроунях,

Ыатэрыялы даследавання агримал! практычнае прнмяненне при пад-рыхтоуцы метадычных рэкамендацый, тэхналаг!чных (нструкцый 1 рэгла-ментуючых дакументау у рабоце Нацыянальнай б|бл!ятэк! Беларус! (НББ) 1 ¡нших б!бл1ятэк рэспублГкК У адпаведнасц! з распараджэннем М!н1стэр-ства культуры РэспублШ Беларусь распрацаваны дакументы ( "Типавия лравиы'карыстання б!бл1ятэкам( у Рэспубл!цы Беларусь", экспертная ацэнк! прапанаваных на конкурс праектау праграм ), як1я вызначаюць б!бл!ятэчную пал! тыку у Беларусь

Тэарэтычиыя вавады, ррадстауленыя У дысертацы!, вакарыотоувал!ся у вучэбнам працэсе пры чытенн1 спецкурса "Тэарэтычная I доетадачныя ас-новы б|бл!ятэчнага менеджменту I маркетингу11 у Беларуск1м Ыстатуце праблем культуры (БелШК) для б1бл1ятэчных работн!кау, а твксама пры правядзенн! практик! маПстрантау Беларускага ун!верс|тэта культуры на базе Нацшшальнай б(бл!ятэк1 Беларусь

Эканам|чная I садыяльная значнасць працы абумоулена там, ито у вын!ку анал(зу упрауланчай дзейнасц! б!бл!ятак ва умовах ранку I пра-гназ1равання перслектауных напрашгау разв1цця б!бл!ятэчнага менеджменту был! распрацаваны практичная ракамендацы! I методик! па яго укараненню у рэспубл|да. Практичная матэрыялы 1 распрацоук! па мадал1равэнню экспериментальных працэсау тэхналагИнага менеджменту, атршаная аутарам падчас правядзення даследавання на базе Нацаянальнай б!бл1ятэк1 Беларуси вакарастоуваюцца у дзейнасц) НЕБ Г1ншях б1бп!ятзк рзспубл1к1, щто садзейн!чае павышзннв вьш!ковасц! работы гзтах.устаноу ! паскарае вапрацоуку эфектыунах упрауленчах рашэнняу.

Тэарэтычная палакзнЩ ! вывады дасертаца! ¡стогна паглаблятеь трактоуку прымянення менеджменту у б1бл!ятэцы, садзейн!чаюць вырашэнню шарага канкрэтных задач б!бл!ятэчнай практак!, правядзенню новах дас-ледаванняу, стварэннв вучэйных дапамокн!кау.

Матэраяла дасертаца! могуць вакврыстоувацца I у вучэбнам працэсе падрахтоук! б!бЛ1ятзкарау, а таксама бвдь карысным-1 для спецаял!стау, як!я займаища праблемам! менеджменту.

На абарону выносяцца наступныя асно.уныя палажэнн!.

1. Менеджмент — новая канцэпцая упраулення б1бл!ятэкай, механ!зм яе перабудова з аргак!зацы1 закритага тыпу, пас!унай захавальн1цы ду-хоуних каштоунасцеЁ народа у арган!задаю, якая араентуевда на попит каристальн1ка,у праз вывучэнне 1х патрзб ! фактарау знешняга асяр>>ддзя.

2. Асновай удасканалеиня ¡снуючай мадэя! б!бл1ятэк1, яе арган^за-ци! 1 упраулення з'яуляюцца принципы ! метада менеджменту. Найбольш перспектыуннм! для прымянення у б!бд{ятэках рэспублШ пав!нна стаць суаднос!ны прынщшау дэцэнтрал!зацы! ! цэнтрал!зацы!, каардынацы.! ! каапераравашш, а таксама принцип спецаял!зацы! б|блгятэк.

3. Неабходнай уыовай укараьення менеджменту з'яуляецда прымяненне у б!бл1ятэцн удаскаиаленай структура стратэг!чнага планавання праз увядзелне у яго ключевых элементау стратег!чнага менеджменту — умець бачыць ! даваць ацэнку, умець рацаянальна вакарыстоуваць наяуныя ресурсы.

4. Тэарэтычныя асновы менеджменту звязаны з укараненнем маркетингу нак!раванага на наступныя аб'екты: на карыстальЩка, на стварэнне 1ы1-дку б|бл!ятэк!, на змяненне прафес!йнага мышления б!бл!ятэкарау.

5. Сацыяльна-лс!халаг1чныя аспекты упраулеиня становяцца галоуным, рашаючым фактарам укаранення новых б!бл!ятэчных тэхналоПЙ.

6. С(стэма метадачных распрацовак пав(нна грунтавацца на спзлучэн-н( тэарэтычных аспектау менеджменту i спецыф|к! дзейнасц! б1бл1ятэк1

як сацыяльнага 1нстытута.

Асаб!сты уклад су1скальн|ка. Кандадацкая дысертацыя з'яуляецца самастойним навуковым даоледаваннем, усе тын!н1, вынесения на абарону, атрыманы выключна дасертантам.

Апрабацыя работы праводз!лася на штогадовых навуковых канферэн-цыях прафесарсна-выкладчыцкага саставу Беларускага ун!вере!тэта культуры (1Э95-1997гг.), у выступлениях аутара на рэспубл|канскай навуко-вай канферэнцы! "Менеджмент I б|бл!ятэка"(М!нск, 1995г.), сем!нары Шнскай ЦБС (1995г.) i канферэнцы| "Культуралаг!чная падрыхтоука сту-дэнтау у ВНУ Рэспубл!к! Беларусь" (Шнек, 1997г.).

' Апубл!каванаоць вын!кау.Па вын|ках дысертацыйнага даследавання аутарам апубл!кавана 6 навуковых работ агульным аб'ёмам каля Здрук.арк.

Структура I аб'ём дысертацы!. Работа уключае уводз!ны, агульную характарыотыку работы, дзве главы, заключэнне, cnic выкарыстанай л!та-ратуры, дадатн1."Атульны аб'ём дысертацы! окладае 183 отаронк!, яна утрымл!вае 4 малжшкГ. Cnlc выкарыстанай л!таратуры складаецца з 204 крын!ц, з ix 21 на замежных мовах.

У дадатк! укличани матэрыялы аутарок!х распрацовак тэхналаг!чнага менеджменту, "драва мэт" б!бл!ятэк!, дакументы для правядзення марке-тынгавага даследавання, onto платных паслуг, матрица "Анно Джохеры", б! знэс-план б!бл!ятзк!, дзелавая б)яграф!я, блок-схема тзхяалаг! чнага працэсу у аутаматизаваным рэжыме, працоунаа пагадненне на выкананне работы па творчаму заказу, план вучэбнага спецкурса.

АСНОУНЫ ЗМЕСТ РАБОТЫ

Першая глава "Б1бл!ягэчны менеджмент як частка менеджменту сацы-яльяа-культурнай сферы" складаеЦЦа з чатырох раздзелау. Першы прысве-чаны разгляду асабл}васцей менеджменту б!бл!ятэчнай справы як арган|ч-най частк! сацыяльна-культурнай сферы. У 1м раскрываюцца асабл!васц! менеджменту некамерцыйных арган!зецый, да як!х аднос!цца 1 б!бл!ятзка як сацыяльны !нстытут, закл!каны забяспечваць эфектыунае б1бл!ятэчна-

|нфарма1ШЙнве абслугоуванне. Вывучэнне пытаннду (51бл1ятэчнега менедтен ту, у першую чвргу сямога лашщця "менеджмент", пакаээла, што тэты тэрм!н агульны для усIх. краIн свету, з'яуляецця еналагам тэрм|на "упроу ленне" У больш вузк!м яго значэнн! I прнмяняецца тольк! да управления-. спциялы!о-эк0нам)ч)шм( пряцэсом! наузроун! аргэн!зацы!, -дзеючай у ры-начкых угонах.

Для иыэначэшш аслбл!васцсй менеджменту сэцыялыш-культурнай сферы разглядлецца г|стория яго узн1кнення I робяцца высиовы, што па сучасным этапе [).чз1!|цш! культури ноабходпа иаскориць рост яе рэсурснага пзтэнцы-ялу, эмяШць структуру 1 сфйрм1ряыаць новы михаШзм винярыстання рэсурсау. Мног|я асасшвасц! управления еащщльна-культурней сферай у той або |ншяй ступенГуласц !ви I упряуЛепню <3!Йл 1лгэчнай сираваН. Тэта даэ-вол!ла нам.дань вызначэшш ' СчблЫточнагэ менеджменту як дзейнэсц! на : планапашш, прган{зпци1 праиоуных ! матэрыялыш.х рэсурсау для э}.чкгиу-* нага ьышшшш опцияльнах функций ( досягпенмя мэт (Ибл1ятокк

У адплведнзец! з пялпкэннж! менеджменту дадзенэ характпристнка б!бл!ятэк! як некяиирцыйнай аргшМзацы!. АО'ем I змест дзейнасц! б(б-л1ятэк1 зиходзяць э яе сутнлсиых хлракта[ысгн1( як частк! культурной сф-.; ры, якая з сашялыт-1нфармацийнага пункту гледжання з*я}ляецца с!стэ-мэй забеспячэння доступу да дпкук«нтау, I нфирмацы!, ведау. Сацияльна-¡нфзрмацыйны аспект дзейнасц! 01бл>ятэк| данауняецца Сацыяльнэ-экэнам1ч ним, што дазвалян уйачыць с!стэ,\:у <Ябл)ятэчпа-1нфар«шыЙнага абслугоу-вання.як с!стэму са зваротняй суняззю, якал падуладна закону менеджменту — адпавядаць патрабованням грамадства, задавальняцк яго иатрэСы у б1бл!ятэчннм абслугоуьанн! у лоуням вб'ёме. Выэначэнне цэлзензец! с!с-тэмы б!бл!ятэчнага айслугоування падмацоуваецца увядзеннем ! раскрыццём панягдя "знешняе асяроддзе". Даследаванне наказала, што б!бл!ятма во умовах экалам1чнай иерабудовы не пав{ннв застэвацца аргаЮзахщяй закрн-тага типу, пас¡у пай захавалыМцяй пашц! чялявоцтнв, якая занята вчрз-шэннем тольк! унутрэных праблэм. .

Стварэнне !н}аруацкйнай с1стэмы для 1ы.».учэШ1я .унутрыб!бл 1 ятг>члай Ытуаци! I фактарау зисшняга асяроддзя успхакНпь у функцы! каркетыига-вага менеджменту, як!• вызначэециа нам! як прайм мрывядзоння у адпэвед-насць рэсурсау I магчыкясцей (Н'<5л1ятэк1 з-пп?[-пбввониякГ I г\>«нтрм ко-рыстэлыМкау.

Ноайходнасць вдзптзцы! да знзлшяга -ослрэддзя } вырашэш'» :<гчзшшх з гэтым складаных аспекта,7 »1тзШэяииШшй {-пг.отя став Ни и-Т'-н '=|г>г|я-

тэкай шэраг праблем, вирашэнне як!х патрабуе адпаваднай сЮтэмы упраулення. 1снуючая мадэль б!бл!ятзк1 нз адпавядае патрабаванням часу. Мэтазгодиа примянекне с!стэмы упраулення б|бл!ятэкай у кантэксце раз-дзялення улады на три узроун!: вышэйшы (дырэкцыя б!бл)ятэк1), сярздн! (загадчик! вдцзелау, ф|л!ялау), асноуни — апврацыйны менеджмент (к1-раун!к1 груп, сектарау, галоуныя спецыялЮты). Так! пвдыход дае магчы-масць дакладна вызначыць састау функций, прввоу I абавязкау на кожным узроун! упраулення.

Найбольш эфектыуным напрамкам удасканвлення арган!эадыйнай с!с-тэмы упраулення б!бл1ятзкай з'яуляецца прымяненне адаптыуных струк* тур — тэта праектна-матрычная, ¡навацыйная структура I кангламерат, 1х увядзенне дапаможа б!бл|ятэцы вырашыць складаныя праблемы упраулення пры сутыкненн! з хутк!м1 змянеиням! у знешн!м есяродцз! або прымяненн| новых аутаматыэаваных тэхналог!й.

Вывучэнне I акумул1раввнне айчынных I замежншс тэорый дазвол!ла распрацаваць клаЫфГкацыю прынцыпау бЮл}ятзчнага менеджменту, як!я падзялявцца на тры групы: структурна-функциянальныя, принципы упраулення людзьм! I прынцыпы, фарм!руючыя асобу менвдхэра, а таксама комплексу метадау упраулення: даследчыя, аргаШзацыйна-распарадчш, са-цыяльна-пс!халаг1чныя. Прапанаваная 1х клас!ф!кацыя 1 спосабы рэал|-зацы! выяв!л! найболыа перспектыуныя для прымянення У б|бл!ятзках су-аднос1ны прынцыпау дэцэнтрал|зацы! I цэнтрал!зацы!, каарданацы! ! кааперыравання, а таксама принцип спецшШзацы!. Канцэпцыя цэласнасц! с1сгэмы б!бл!ятэчнага менеджменту падиацоуваецца увядзеннем ( раскрыц-цём сутнасных характарыотык яро функций, як!я утваравдь фушщыянальнук структуру упраулення I у прымяненн! да б!бл!ятэк! разглядашда як асноуныя нак!рунк! яа упрауленчай дзейнасц!.

Найбольш значным з !х з'яуляецца стратэг1чнае пйанаванне, якое прадугледашае падрыхтоуку, разгляд ! рэал!зацыю питания аб там, як б!бл!ятэцы дасягнуць пасгауленых.ыэг. Сдецаф|ка укаранення страгэг(ч-нага планавання патрабуе паслядоунасц! этвпау СП, кожны кампанент якога разглядаецца як узаемазвязани элемент працэсу. На падставе !сну~ ючых тэорый менеджменту створана аптымальная мадэль працэсу страгэ-Ичнага планавання у б!бл}ятэци, якая заснавана на принципе пабудовы "дрэва мэт* 1 выглядае наступным чинам.

М1с{я б!бл1ятэк! 1 яе матц Анал!з асяроддэя б|бл1ятэк1, яе моцних 1 слабых бако? дзейнасц! Анал1з стратэг!чных альтэрнатыу 1 выбар стратэг!1

1

Ацзнка стратэг!1 Размвркаванне рэсурсе? Рз8л!зацыя стратэг!! 1 1

ш.

Мал.

[ ,Иал}тщ<э_|

1 Працэдуры □

I. Правим. —1

I. Працзс стратэПчнага шшнавання.

Вакным ыехан!зиам рэал!зацы! стратэг!чнага плана з'яуляецца арга-н!зацыйная работа, здольная забяспечыць здзяйсречне пастауленых мэт. Праввдзенае даслвдаванне дае падствву зрабЩь выснову, што усе абазна-чаныя функцы! упраулення: планаванне., врган(эацыя,-матывацыя,кантроль— цесна узаеыазвязаны, без ул!ку ! правядзення адной з 1х працэс упраулення будзе даваць збой. Паслядоунасць рэал!зацы( функций прадотаулена у выглядзе схемы.

1 Планаванне' "*" .....—■ ■»——- Арган^зацыя

Кантроль — Ма'тывацыя 1

Нал. .. 2, Узаемасувязь функций упраулення.

Новая ск'Тэма упраулення б!бл(ятэкай рэал!зуецца 1 праз новую функцию менеджменту — маркетинг, выкарыстанне канцзпцы! 1 метадау якога аказала ¡ототни уплыу на б|бл!ятэчную справу, замацавала у дзей-насц! б!бл^ятэк лрыярытэт патрэб карнстальн!кау.

Маркетинг

Маркетит

у сферы б]знэоу | | Маркетинг некамерцыйных арган1з£цый~1

Маркетинг та пара у

Маркетинг паслуг

Мал.

Сферы дзейкасц!: адукацыя культура рэл|г!я

грамадсн!я арган!зацы! медицина . шдШга.

3. ,Клас1ф1кэцыя в!дзу маркетингу. £|6л!ягг*чны маркетинг — комплекс мерапрыемотвэу у гал!не дасле-давання дзейкасц! б!бл!ятзк! па паляпшэнн» ус!х фактарау, ЯК1Я уплывают на працэс витворчасц!;'I прадастауленне таварау ! паслуг карысталь-н)кпм.

Маркетинг даламагае выяв!ць рацыянальныя шллх! неглупJкаииi пам(ж б|бл!ятзкай 1 яэ карыстальн1кам!. Б!бл!ятэна як сацыяльны (нститут, мояа паспяхова раэв!вацда тольк! твды, кал| грамадства (лае у )м патрэ-бу, кал! успрымае яго як жвдцёва вакны I не тытут, без якога яно не бу-дзе паунацэнным, дэмакратычным. Сучасны маркетинг надае асабл!вую важ-насць кадравим питаниям. Укараненке рыначных аднос!н у б!бл(ятэчнае абслугоуванна, прымяненнв канцэпцы1 маркетингу, патрабукць змянеиня ^ прафео!йнага мышления б!бл!ятэкарау, ведання 1м1 асноуных бакоу дзей-насц! 01бл!ятэк!: огыль работы, культура, дзелавия кантакты.

Непасрэдна з тэарэтнчныы! питаниям! б|бл1ятачнага менедшенту звя-заны яго сацыяльна-пс!халаг!чныя аспекты, як!я вызначаюць поспех дзей-насц! калектыву при дасягненн! мэт б1бл|ятзк!. Па гэтаму питанию выяу-лени аб'ектыуныя ця*касц| упраулення узаемааднос!нам! лвдзей, як!я за-лекаць ад мног!х сацыяльна-по!халаг|чных фактарау ! перш за усё ад асо-бы кокнага 1нднв!да, яго адноо!н да работы, калег, асяроддзя i г. д.

Прымяненне новага механ!зма упраулення патрабуе ¡ншага погляду на чалавечы фактар. 1стотна змян!лвся матывацыя упраулення персаналам — пераважнае значэнне набыл! сацыяльна-пс1халаг1чныя ыетады упраулення над адм!н!страцыйным1.Падыходы да вырашэння складаных сацыяльна-пс!ха-лаг!чных с!тувцый патрабуе ад к!раун|ка, як! упрауляе персаналам б(б-л!ятэк!, прафес!йна-асаб1стых якасцей, умения, ведання асноу пс!хало-г!1 ! педагог!кf. На аснове тэарэтычных ! практичных распрацовак прапа-наваны магчимыя варыянты выхаду са складаных канфл!ктных с i туаццй ! вы-значаны фактары, як!я уплывай» на задаволенасць людзей сваей працай.

Тэврэтычныя палакзнн! з1яуляюцца базай для распрвцаваних у другой главе методик менедшенту, эфектыунае укараненне HKix у работу di<3лî-ятз1Г абумов!ла ix дыферэнцыяцы'ю. Працэс вызначзння овайго месца на рынку, яго сегментация праводзяцца у адпаведнаац! з прапанаванай кла-с!ф!кацыяй б!бл!ятэк, спецыял!зацыяй 1х дзейнясц!.Публ!чнвя б1бл!ятэка здзяйсняе сегментации на аснове дэмаграф! чных характеристик; вучэбная— на аснове акадэмНных (спецыяльнасць, адукацыя, веды); спецыялытя б!бл!ятзка паь!нна ул1чвьць структуру оваай apraHfзады!, ае статус ! размеркаванке адказнасц! пам!ж yclMl яе супрацоун!квм!.

Сучэоным метадам дасягнення найболыи эфектыунай дзейнасц! 'Пбл!я-тэк! з'яуляецца с'гратэг!чнае. плана ванне, якоа здзяйсняецца зыходзячы з вызначзння галоуных мэт i устанаулення рацыянольных шляхоу выкарыс-тання наяуных рэсурсау для !х дасягнешщ.Нрапанаваная методика страта-ri чнага плававання рэал|зуецца пры умове наяунасц! рэлевантн>:Й I адзк-патнай п;фэрмацш, якая'дае уяуленне аб перспективах Й1<3л1я1 ч! i скап-цэнтравана на аспектах знешняга асяроддзя.

Тэхна лаг '¿га нам; чныя ^{анкурзнтныя

М! жчэролныя-*—г БШ1ЯТЭКА »^Л^цняпьння

^ : V

РЫНЯЧННЯ^^ . УПял!тнчння

Мал. - 4. Фактары знешяяга асяродцзя.

На сучасным этапе узраотае значэнне эканам!чных ыетадау упраулен-ня, як¡я грунтуюцца на прымяненн! с¡стэмы маркетингу — рыначнай кан-цэпцы! управления. У кантэксце праблем упраулення б!бл!ятэкай распра-цавана методика рэаЖзацы! маркетингу з ул|кам яго адаптацы! да практик! работы б!бл|ятэк праз с!стзму сацыяльна-эканам!чных фактарау.Пера-будова сНстэмы упраулення б!бл1ятэкай эвяэана з укэраненнем маркетингу, нак|раванага на наотупныя аб'екты: на карыстальн1ка, на стварзнне 1м!-джу б1бл!ятзк1, на змяненне прафесШнага мышления б(бл!ятэкарау. У рас прадаванай методыцы укаранення маркетингу прапанавана ул!чваць наотупныя канцэптуальныя палажэнн!} уключыць рынак паслуг у с|стэму экана-м!чкых рзгулятерау; перайсц! ад нэрошчвання аб'ёмау паслуг I прадукцы! да прапановы таго, што сапрауды латрэбна; мець даотаткова' лоу.ную (н-фармацыю аб рынку, на падставе якой вызначыць мзты I прыярытэты 61бл!-ятэк!; ведаць патрэбы мэтавых труп. .

Анал!з упрауленчай дэейнасц! б|бл1ятэк Беларус1 сведчыць, што менеджмент садзейн|чае адаптацы! ¡х да прынцыпова (ншых умоу гаопадаранн!} Сярод фактарау, як1я уплываюць на укараненне менеджменту у работу 616-л'1ятэк, можна вылучыдь:

— працэс суверэнОацы! Рэспубл!к! Беларусь, асабл1ва значны для развЩця нацыянальнай б1бл!ятэчнай с1стэмы як суб'екта упрауленчай дзей насц!; . ' •

— змяненне эканаы!чнай сIтуацы|, пераход да рыначных аднос!н, што запвтрабавала новых падаходау да упраулення б!бл!ятэкай;

— некаторыя характаристык) аудиторы! чытачоу(брокер,фермер,б!знес-мен I 1нш.), звязаныя са зшненням! сацыяльна-эканам!чнай с!туацы! !,. як вын!к, перабудова дзейнаоц! б!бл!ятзк!;

— узн!кненне новых { пашырэнне сферы функцыян!равання ужо ¡снуючых каналау распаусюдавання новых тэхналог!й у б!бл!ятэках для паспяховай канкурэяцы! на рынку ¡нфармады!.

Даследаванне паказала, што менеджмент яшчэ не отау увогуле нормай для б!бл!ятзк рэспубл!к!. У !х структуры адсутн!чае падраздзяленне, яков атрымл!вала б звестк! з уо!х аддзелау, валодала унутранай ! знеш-

няй !нфармацыяй (, арызнтуючыся па канчатковыя мэты б1бл!ятэк1, рыхта-вала праекты урауленчы* ряшунняу для яе к!рэун1цтва. Вядомз, у перспективе так!я формы аргаи|заци! б|бл1ятэк!, як!я будуць адпавядаць сацы-яльным, нацшшолМшм I культурным асабл!васцям, павПпш з'яв!цца.

Праведзеная даследчая работа Дзейнасц! б)бл1ятзк1 як сацняльнага Шстытута у новых сацыяльна-эканам!чных умовах.высвятленне причин I. асабл!васцей прымянення 1м1 новай канцэпцы! упраулення — менеджменту дало мэгчымасць зраб!ць адпанедныя вывпды.

I. Нраблеми б!бл!ятэк, цесна эвязаныя з агульнакультурным! I са~ цыялбна-эканам!чным! працзсам!, што адбывакищэ у грамадстве, запатра-бавал! перагляду сэнсу I мэт дзейнасц!. Б1бл!ятока не павПшэ заставац-цэ аргаЩзацыяй эакрытага типу, пас!унай захзвальн!цай пающ! чалавец-тво, якоя занята вырашэнпэм ,сва!х унутрзных праблем.Для карысталыМкау унутраныя праблемы б!бл!ятэк! мзюць зпачэнне тольк! тады, кал! яны за-кранавдь !х ¡нторзсы. Таму приярытэтнэй з'яуляецца стратэг!я, якая стэ-в!ць перш за усё сацыялышя арыенцГры, што улИвэюць патрэбы карысталь-н!кау, павишавдь запатрабаванасць б!бл!ятзк! I, як вын!к, умзцоуваюць яе аутарнтэт у грамадстве.

Садзейн!чзе вырашэнню найболь» складаных аспекта.? арган!зацыйнай работы б!бл!ятэк новая канцзпция упрэулення — менеджмент.

2.1бну»чэя мздзль б!бл1ятэк1, засиаввная на !ерарх!чпай с!стэме упраулення-, не адпавядае патрабаванням часу. Неабходна !стотна змАн!ць структуру.,б!бл!ятэк!, перайсц! ад бюракратычнай с!стэмы упраулення, дзе б!бл!ятэка рпзглядаецца як набор механ!чных, больш або менш аутаномних частак, заснаваних на адалн!страцыйнай !ерарх11 '! л!нейна-функцыяналь-пым узаемадзеянн! падрэздзяленняу," да арган!зацы!, што ба31руецца на перапрацоуцч гнфармйцн!, эдольнай забяспечыць уэаемадзеянне спецыял!с-тау розных гял|и ведау.

3. Для удасканалоння аргпн!зэцы! ! упраулення 61 бл!ятэкай неабход-на прымяпенне метало,? менеджменту, як!я цесна эвязана з принципам! упраулення ! вкступаюць у якосц! способа? !х рзал!заци!. Важным лехангз-млм адаптацн! б!бл!ятэк1 да новай с!туацн1 у знешн!м асяроддз! з'яуля-юццэ супднос Нш прншшпау дэцэнтрал!зацы! I цэнтрал!зоны! б!бл!ятэчнагп аОслуго.у'впнпя, кппрдынацы! ! кяапериравання дзейнасц! сНбл1ятэк, п г-тк-сама нктаг.'п си-линял 1аацы! б!бл!яток. Гзтыя мехшНзг/и сздзешМ чяюдъ удаекпиялояк»' тпряулиння б!бл!ятокой< яе развпщю.

Майстзрства управления заключаецца у прав!льным выбары спалучзння метадау упаулення, што дазваляе дасягнуць сва!х мзт пры м|н!ыальных затратах i макс!мальнай зфектыунасц!.

4. Неабходнасць укаранення у практику работы 6i бл!ятзк отратэг!ч-нага планавання зыходз!ць з ключавых элементау стратэг!чнага менеджменту: '

— умець бачыць i даваць ацэнку;

— умець рацыянальна 'выкарыстоуваць пая,уния ресурсы.

Працэс стратэг1чнага планавання уключае не топьк! фарм!раванне мзт б!бл!ятэк!, але 1 стратзг!ю яе разв!вдя на бл!зкую i далёкую перспективы. СтратэПя прадугледжвае распрацоуку абгрунтаваных захадау i планау дасягнення вызначаных мэт з ул|кам магчымасцей б(бл!ятэк1, . пры гэтым яна naBiHHa адпавядаць назапашанаму латэнцыялу б|бл!ятэк1 (рацыянальна выкарыстоуваць наяуныя рэсурсы. Важным механ!змам увязк! стратзгП з'яуляецца распрацоука планау t арыенц!рау: тактик!,пал!-тни1, працэдур ¡ прав!лау, ' .

. Праверка стратзг!чнага плана адбиваецца при яго ацзнцы, якая нраводз'ища шляхам параунаняя вын!кау работы з мэтам).

5. У кантзксце праблем упраулення б!бл!ятэкай' прымянённе канцэп-цы! маркетингу пав![¡на быцб нак!равана на:

— карыоталыЛка;

— стваранне !м!джу б!бд!ятэк!;

— змяненне прафесШнага мышления б!бл1ятэкарау.

Пры пераходзе да новых эканам!чных аднос!н, абумоуленых законам! рынку, неабходна арыентавацца на эканам!чныя кетада 1 маркетинговую канцзпцыю упраулення.

. Выкарыстанне канцэпцы! ! метадау маркетингу замацоувае у дзей-насц! б!бл!ятэк! прыярытат патрэб каристалыикау i падначаленасць !м б1бл!ятэчних рзсурсау. Маркетынг дапамагае выявщь рацыянальна шлях! камун1кацы! пам!ж б!бл!ятэкай f яе карыстальн!кам1. Залог бу-дучын! любой б!бл1ятэк!—.арыентацыя яе на карыстальн!ка, яго sana трабаванн! 1 !х вывучанна.

Для фарм!равацня станоучага ¡míджу б!бл!ятэк! у грамадотве неабходна ведаць сва!х карыстальн!кау, 1х спадзяванн! у аднос!нах да яе, што пав!нна зраб!ць б!бл!ятэка, каб задавол!ць патрабаванн! грамад-ства.

Укараненне риначных аднос|н у б!бл!ятэчнае аболугоуванне, прымя-неннв маркетингу патрабуюць эмянення прафес!йнага мышления б!бл!ятэка-рау, ведання 1ы( асноуных бакоу дзейнасц! б!бл!ятэк1: мэты, стыль работа, культура, дзелавыя кантакты. Такая падрыхтоука б1бл!ятэчиага

персаналу немагчыма без павышэнкя квал!ф!кацы! ! бесперапыннай адукацы! кадрау.

6. Новыя тэхналогЦ, прымяненнв новага механ!зма уяраулення патра-бувдь ¡ншага погллду на чалавечы фактар, 11а першы план выступаюць сацияльна-пс!халаг!чныя I педагаПчныя аспекты упраулепня, як(я у .суча<!~ ных умовах набил! пераважнае значэние над адм!н!страцыйным! метадам! упраулвння. Работа б!бл1ятзк! пав!нна быць пастаулена так, каб людз! атрымл|вал| ад яе макс!мум задавальнення ! мел! макс!мум адказнасц!.

7. Новая канцэпцыя упрауления, новыя погляды на месца б!бл!ятэк! у дэмакратычным грамадотве абумов!л! неабходнасць распрацован, як!я

'практична увасаблякць сучасны менеджмент 1 дапамагаюць пераадолець старыя арган!зацыЙныя ! упрауленчыя парадыгмы. Практычнае прымяненне менеджменту у б!бл!ятэчнай справе патрабуе яго адаптацы! праз о!стзму метадычных распрацовак, што абумоулена спецыф!кай дзейнасц! б!бл!ятэи! як свцыяльнага (нстытута. Методык1 менеджменту, эаснаваныя на спалучэ!?-н! яго тэарэтычных асноу I специфШ дзейнасц! б!бл!ятэк), садзейн1ча~ юць вырашанню найбольш складаных аспектау упраулення ! адначасова прагназ!рупць перспектыуныя наирзмк! развНщя 01бл!ятзчнай справы. Вопыт пасняховай апребацы! уключаных у дасертацып аутарск!х распрацовак у гал!на менеджменту пацвердз!у прав!льнасць тэарэтычных вывадау ! практичную значнасць метадачных матэрыял^у аутара.

Сп!о публ!кацый па тэме дысертац1Н

1. Менеджмент в Национальной библиотеке Белоруссии//Библиотеко-ведение. - 1995. - Кб. - С. 25-29.

2. Маркетинг у цубл!чнай б!бл!ятзци//Б!бл!атзчни сват. - 1997. -»3. - С. 3 - 5.

3. Некаторыя аспекты менедшенту б(бл!ятэчнай справы//Е!бд!ятач-нц свет. - 1957. - й4. - С. 5-Э.

4. Методика нарм!равання б!бл!ятэчных прапэоау у аутйматызаваным рэжимз/Дператыуная ¡нфпрмацыя па праблзмах культуры [ мастацгва. -1995. - ВШ1.3. - С. 51

5. Праблемы б1бл(ятэчнай стандартызацы|//Весн1к Беларуокай б|б-л1ятэчнай асацыяцы1. - 1995. - #2. - С. 13-16.

6. Сацыяльна-пс 1 халаг)чная аспекты б|бл!ятэчнага менеджменту/Дуль тура Беларус!: спадчына I сучаонасць: Тэз. дакл; на навук. канф. ( 1819 красав!ка, 1996 г.)/БеЛаруск1 ун1верс!тэт культуры. - Мн., 1997. -С. 73 - 75.

РЭЗШЭ

Ракавецкая Людзм!ла 1иаиа,уна

"Тзарзтыка-метадачныя аснош б!бл!ятэчнага менеджменту"

Ключавыя слови: бКЗл1ятзчни менеджмент, функци! упраулення, принципы I метады менеджменту, сацияльнп-пс(халаг1чныя аспекты упраулення, ма Швеция працц, патрэба, стратэг!чнае планаванне, б!бл!ятзчни. маркетинг, ыаркетынгави менеджмент.

Аб'ектам даследавапня з'яуляецца 0!йл!ятзчии менеджмент.

Мэта работы: распрацоука ! абгрунтаванне тэарзтичнаЙ асновы кап- . цзпцы! б1бл|ятэчнага менеджменту, вияуленне закапамернасцей яго раз-в(цця.

Асноуния метадш даследавапня: с1стэшш анал!з, тэарэтичнае мадэ-л!раванне, прагна31'раванне, кантэнт-аналтз.

Навуковая нав|зна I тэарэтычная значнасць: упершшш тэарэтычна абгрунтавана трохузроуневая с!стэма упраулення б[бл|ятзкай: вышэйшн узровень (дырэшшя б1бл|ятэк1), сярэдн! (загадчик! аддзелау, фШяла^ асноуиы — апероцийни менеджмент (¡ираунШ груп, оектарау, галоуныя споцшшсты); прапанавана навуковае вызначэнне тэрмпшу "б1бл!ятэчни менеджмент","б!бл1ятэчны маркетинг","маркегингавы менеджмент, абгрун-тавани ¡х аб'ём I зкест; дадзена клас!ф1кация прннципау 1 метадау б!б-л!ятэчнага менеджменту; сфарм!равана функцшшальная структура упраулення б|бл1ятэкай у новых умовах; даследаваны уплиу сациялыш-темха-лагИных аспектау на упрауленне б!бл!ятэкай; навукова раслрацаваны падиходы да рзалгзацы! канцэпцьН б[бл!ятзчнага маркетингу; абгрунтавана клас!ф1кация б1бл!ятэк, эаснаваная на асаб!стих I грамадска знач-них мативацыях звароту чнтача'У б!бл!ятзку; створана аптымальная ма-дэль працэсу стратэг1чнага планавання у б1'бл!ятэци, якая грунтуецца на принципе пабудовы "дрэва мэт"; распрацавана методика прымянення б^блштэчнага маркетингу з улиам адаптации традацыйнага маркетингу да практик! работы б!бл!ятэк праз с!стэму сациялы1а-эканам!чных факта-рау; вияуленн причины I асабл!васц! прымянення б!бл!ятэкам! Беларус! новай канцэпцы! упраулення — менеджменту.

Атрымания у вын!ку дысертацийнага даследавання матзрыялы могуць быць выкарыстани при фарм1раванн! мадэл! упраулення б1бл!ятэкай у Роспубл!ци Беларусь, на !х аснове могуць быць падрихтавани вучэбныя дапаможн!к!. Атрымания тэарэтычныя веди еклал! аснову спецкурса "Тэа-рэтычния ! метадычныя аснйви б!бл!ятэчнага менедю«сэту ! маркетингу", як! викладаецца у ВеяШК.

РЕЗКМЕ

Ракавецкая Людмила Ивановна

"Теоретико-методические основы библиотечного менеджмента"

Ключевые слова: библиотечный менеджмент, функции управления, принципы и методы менеджмента, социально-психологические аспекты управления, мотивация труда, потребность, стратегическое планирование, библиотечный маркетинг, маркетинговый менеджмент.

Объектом исследования является библиотечный менеджмент.

Цель работы: разработка и обоснование теоретической осноеы концепции библиотечного менеджмента, выявление закономерностей его развития.

Основные методы исследования: системный анализ, теоретическсе моделирование, прогнозирование, контент-анализ.

Научная новизна и теоретическая значимость: впервые теоретически обоснована трехуровневая система управления библиотекой: высший уровеш (дирекция библиотеки), средний (заведующие отделов и филиалов), основной — операционный менеджмент (руководители груп, секторов, главные специалисты); предложено научное определение терминов "библиотечный менеджмент", "библиотечный маркетинг", "маркетинговый менеджмент", обоснован их объем и содержание; дана классификация принципов и методов библиотечного менеджмента; сформирована функциональная структура управления библиотекой в новых условиях; исследовано влияние социально-психологичесних аспектов на управление библиотекой; научно разработаны подходы к реализации концепции библиотечного маркетинга; обоснована классификация библиотек, основанная на личностных и общественно значимых мотивациях обращения читателей в библиотеку; создана оптимальная модель процесса стратегического планирования в библиотеке, которая базируется на принципе постройки "древа целей"; разработана методика применения библиотечного маркетинга с-учётом адаптации традиционного маркетинга к практике работы библиотек через систему социально-экономических факторов; выявлены причины и особенности применения библиотечками Беларуси новой концепции управления — менеджмента.

Полученные в результате диссертационного исследования материалы могут быть использованы при формировании модели управления библиотекой в Республике Беларусь, на их основе могут быть подготовлены учебные пособия. Полученные теоретические знания составили основу спецкурса "Теоретические и методические основы библиотечного менеджмента и маркетинга", читаемого в БелИПК.

19

RESUMiü

"Theoretical and Methodical Basis of Librury Management", by Lioudmila I.Hakavetskaiu "Koy"worda: Library Management, Management Functions, Management Principles and Methods, Social and Psychological Aspekts of Management, Work Motivation, Iloeda, Strategic Planning, Library Marketing, Marketing Manag-ment.

The object of receach of the present theaia ia Libiary Management.

The work's aim ia to develop and uubutuntinte the theoretical basis of Library Management conception,'to make clear regularities of its development .

The main methods of research are system analysis, theoretical simulation, forecasting, content-analysis.

The scientific novelty and tyeoretical significance are: for the first time the three level system of Library Management is substantiated: first level(Directar'a office), intermediate level(managers of deportment: and branches), basie level — operation management(leaders of groups and sectors, head specialista); scientific definitions of "Library Management; "Library Marketing","Marketing Management" are proposed and their scope and content are grounded;the classification of principles and methods of Lidrary Management is given; function structure of Library Management undei new oonditions ia forrrmlated;influence of social and psychological aspects of Library-Management is analysed; conception of library management is developed scientifically; classification of libraries, based on personal and social motives of reader's choice of library is grounded; the optimum model of library strategic planning based on t)ie principle of "che-lavance tree" was worked out; the methodology of usage of library marketing couaidsring problems, arising foom adaptation of traditional marketing to libraries' practices using the system of aocial and ecanomic factors; the reasons and specialties of using the new conception of management in libraries of Belarus.

The results of the research work can be employed for the development of the model of management for libraries in Belarus. Educational manuals may be prepared on their taaia.- The special courae of lectures given of ..the BelZIS "Theoretical and, methodological basis of library management and marketing" is mainly- based on the researching performed.